Ο Μιχαήλ Ασημομύτης-Στάης του Ζαννή και της Άννας, εγγονός εργαζομένου στο  γαλλικό μεταλλείο των αρχών του 20ού αι. στη Μύκονο.

Ο παππούς μου παλιά, ο Μιχαήλ Ασημομύτης του Δημητρίου («Μπελές») και ο πατέρας μου Ζαννής, μου έδειχναν, όταν ήμουν μικρός, τα ίχνη που άφησε πίσω της η δραστηριότητα της Γαλλικής Μεταλλευτικής Εταιρείας στη Μύκονο, στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο παππούς μου, που γεννήθηκε το 1884, έλεγε πως είχε δουλέψει ο ίδιος, νεαρός –γύρω στα 16 του– στα μουλάρια που έσερναν τα βαγονέτα του γαλλικού μεταλλείου έξω από τις εξορύξεις και μιλούσε για μόλυβδο και ασήμι σαν προϊόν.
Ο Τρύφωνας Ευαγγελίδης αναφέρει πως οι μεταλλειολογικές έρευνες στο νησί έγιναν στα 1896-1897, η αδειοδότησηση έγινε στα 1898, οι εργασίες είχαν ξεκινήσει το 1900. Κατά τα έτη 1908 και 1913 δραστηριοποιούνται δύο διαδοχικές εταιρείες εκμετάλλευσης, η ιταλική των Δεσπόζιτου-Ντεπιάν, και μετά η γαλλική με αντιπρόσωπο τον Σερπιέρι· πρώτα με 140 και ύστερα με 40 εργάτες. Καλά τα λέει λοιπόν και ο Τρύφων Ευαγγελλίδης, δηλαδή συμφωνεί με αυτά που θυμόμουν από τον παππού, έχει και συγκεκριμένο χρονολογικό-ποσοτικό πίνακα με την παραγωγή της εκμετάλλευσης ανά Εταιρεία. Αναφέρει και την περιοχή που είχε δεσμευτεί, αλλά δεν την καταλαβαίνω ακριβώς, βλέπω πάντως ότι περιλαμβάνει Άγιο Σώστη και Μοροέργο.
Εγκαταστάσεις (κτήρια, σηματωρεία, σκάλα εκφόρτωσης): Υπήρχαν ερείπια 2 μικρών κτιρίων που ήταν Γραφεία ή Αποθήκη της εταιρείας, στα βόρεια του Αϊ-Λιά, στον παλιό δρόμο, μετά τη Λυ’ά προς Τηγάνι. Υπήρχαν –και υπάρχουν ακόμα– Σηματωρεία-Βάρδιες σε τακτά διαστήματα πάνω σε λόφους με τη μορφή χτιστής άσπρης κολώνας, ύψους 1 μ. περίπου, όπως οι σημερινοί δείκτες υψομέτρου-τριγωνομετρικά σημεία. Αυτό φαίνεται πως ήταν μέσον-στοιχείο ενός συστήματος μετάδοσης είδησης ή εντολής από ύψωμα σε ύψωμα, που συνέδεε τη Φτελιά με την περιοχή της Μερσίνης-Φωκού, νομίζω. Φαίνεται ότι με το σύστημα αυτό ειδοποιούνταν με σήματα τα μεταλλεία και αντίστροφα η Φτελιά, όπου προσόρμιζαν καΐκια για δουλειά του Μεταλλείου, φόρτωση υλικού κ.λπ., ίσως με τον νοτιά. Κολωνάκια τέτοια έχω δει σε υψώματα όπως κοντά στον μύλο του Χανιώτη («Καπίκι»), στην Αστοιβωπή-Μαού, λογικά θα υπήρχε όμοιο και στον Μπάσουλα-Παλιόκαστρο κ.λπ. Καταλαβαίνω ότι τα καΐκια για το φόρτωμα θα προσόρμιζαν πότε στη μια, πότε στην άλλη περιοχή, ανάλογα με την εγγύτητα με το χώρο που γίνονταν οι εργασίες, αλλά και τον καιρό. Διατηρούνταν κομματιασμένη και σκουριασμένη μια σιδερένια επιθαλάσσια Σκάλα Φόρτωσης στη Μερσίνη στο βόρειο-βορειοδυτικό μέρος του κολπίσκου.
Άλλα λείψανα (εξοπλισμός): Ράγες και βαγονέτα πρέπει να βρίσκονται ακόμα στο χωριό της Άνω Μεράς, εδώ κι εκεί. Ένα βαγονέτο ολόκληρο είναι στου Τάκη Σκουλάξινου, στην Άνω Μερά, μαζί με άλλα σύνεργα κι εργαλεία του παλιού Μεταλλείου. Ράγες σιδηροτροχιάς αντί για τράβες, χρησιμοποιούνταν σαν δοκάρια της σκεπής σε κελιά, επίσης τροχοί – βαριοί εξάκτινοι τροχοί των βαγονέτων έκαναν μεταγενέστερα χρέη δέστρας ή βαριδιού για διάφορες δουλειές σε σπίτια και χωράφια. Κάπου θυμάμαι να έχω δει και σιδερένια τροχαλία ανύψωσης, που βέβαια δεν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα συνήθη γεωργικά εργαλεία της Μυκόνου. Πιο χαρακτηριστικά, υπήρχαν παντού στο νησί σιδερένια γαλλικά λυχνάρια μεταλλωρύχων που χρησιμοποιούνταν με λάδι για φωτισμό σε σπίτια, φούρνους κ.λπ. Ένα έχει το Λαογραφικό Μουσείο, ένα πολύ καλό έχω κι εγώ, που μου το έδωσε η οικογένεια Βασίλη Αντ. Χανιώτη. Είναι ευρύτερα γνωστός στους συλλέκτες αυτός ο τύπος της lampe RAVE, όπως κοινά λεγόταν στη Γαλλία, σε χρήση ανάμεσα στα 1880-1920 χοντρικά. Τα λυχνάρια ήταν κατασκευασμένα από διάφορους Γάλλους κατασκευαστές, κοντά σε περιοχές με μεταλλεία (Le Creuzot, κ.α.).

[επιστολή, 06-02-2016]